ΙΕΡΑ ΚΟΡΥΦΗΣ: Βρύσινας

                                  

 

Είναι γνωστό κι αποδειγμένο ιστορικά πως, από τον εικοστό π.Χ. αιώνα ως και τον εικοστό μ.Χ., τέσσερις τόσες χιλιάδες χρόνια, οι Έλληνες δοξάζαμε και συνεχίζομε να δοξάζομε και να τιμούμε τον όποιο Θεό λατρεύαμε κατά το παρελθόν και τον αληθινό Θεό, που   λατρεύομε κατά το παρόν,  και σε «Ιερά Κορυφής».

Με τον όρο «Ιερό Κορυφής» εννοούμε χώρο λατρείας του Θεού, κατά κανόνα υπαίθριο με μικρό στεγασμένο τμήμα, που βρίσκεται σε κορφοβούνι.

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι έδιδαν μεγάλη σπουδαιότητα και σεβασμό στα «Ιερά Κορυφής» και σ’ αυτά συνήθιζαν ν’ αποδίδουν με ιδιαίτερο κατανυχτικό τελετουργικό τρόπο κ ιεροπρέπεια, αλλά και πανηγυρικό χαραχτήρα, τη λατρεία, την τιμή και τη δόξα προς το θεό τους. Να προσεύχονται  με κατάνυξη. Να υποβάλουν τις παρακλήσεις με τα αιτήματά τους και τις ευχαριστίες τους προς το Θεό. Να συνοδεύουν τις προσευχές τους με προσφορές και με θυσίες. Αιματηρές κατά το απώτερο παρελθόν προς τις πολλές και ποικίλες ανύπαρχτες θεότητες. Αναίμαχτες στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν και στο παρόν, εφόσον ο αληθινός Θεός των Χριστιανών πια Ελλήνων δεν είναι αιμοδιψής κι ανθρωποφάγος.

 Αλλά, και πέραν από τους καθαρά θρησκευτικούς σκοπούς, οι μικρομέγαλες αυτές Κοινωνίες, που αποτελούσαν τον κοινωνικό περίγυρο του κάθε Ιερού χώρου, επισκεπτόταν τα «Ιερά Κορυφής» ως κέντρα, σημεία αναφοράς, τόπους συγκέντρωσης, που εξυπηρετούσαν κι άλλους σκοπούς, έχοντας πρόσχημα λατρεία. Είτε για να συνδιαλεγούν και να συνδιαλλαγούν. Είτε, πολύ πιθανό, και να υπηρετήσουν ανάγκες και σκοπούς Κοινωνικούς ή Εθνικούς ή άλλους. Ίσως και μόνο για συγχρωτισμό και «μέθεξη» στα δρώμενα ή και γι’ ανταλλαγή σκέψεων, απόψεων και πάρσιμο αποφάσεων όχι και σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις…    

 

 

«Έτσι το εξαιρετικό φαινόμενο ότι μία από τις υψηλές κορυφές της οροσειράς του Βρύσινα έγινε τόπος συνάντησης ανθρώπων με χαρακτήρα δημόσιο, μπορεί να πάρει και άλλες ερμηνείες, πέραν, αλλά συμπληρωματικά, με τις λατρευτικές. Οι εποχιακές συναντήσεις, τα συλλογικά γεύματα ύστερα από θυσίες, οι συνευρέσεις των γενών και των γενεών, μπορεί να γίνονταν με τρόπους τελετουργικούς μεν και σε πλαίσιο λατρευτικό, αλλά με περιεχόμενο αντίστοιχο με αυτό που σήμερα ονομάζεται πολιτικό. Συμμαχίες γενών και επίλυση διαφορών, συμφωνίες για βοσκοτόπια και εκμετάλλευση πηγών, ανταλλαγές δώρων και λόγων, ανάμεσα σε όρκους φιλίας, επικλήσεις πίστης, τραγούδια, ύμνους, χορούς και ίσως τελετές ενηλικίωσης και ζευγαρώματα. Θόρυβοι από ανθρώπους, ζώα, μυρωδιές, θρόισμα ρούχων, φωνές, βήματα και λαχανιάσματα προς και από την κορυφή πολλών πολλών ανθρώπων, παιδιών, ζώων θα ήταν η χαμένη εικόνα που προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε. Οι κινήσεις τους, οι ρυθμοί, οι χρόνοι, τα αισθήματα και κυρίως τα λόγια τους μας διαφεύγουν. Αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε ότι υπήρξαν, και ότι αυτά καθόρισαν τα υλικά τεκμήρια που έχουμε στα χέρια μας.»(ό.π.).

Τέτοια Ιερά, ονομαστά και φημισμένα τα πιο πολλά, βρισκόταν σ’ όλα σχεδόν τα κορφοβούνια κι άλλ’ απόμερα, επιβλητικά και υποβλητικά μέρη του Νησιού μας, έστω κι αν δεν αποτελούσαν Κορυφές, αλλά σπήλαια, φαράγγια, δάση ονομαστά, νερομάνες φημισμένες και νεραϊδότοπους για νέραϊδους και νεράϊδες υπαρχτές χρόνο – καιρό, που απέδιδαν δικές τους επιθυμίες, ιδιότητες κι αδυναμίες, και στις θεότητες που λάτρεψαν. 

Τέτοιο «Ιερό Κορυφής» υπήρξε κ υπάρχει μεταλλαγμένο στην κορυφή του γειτονικού μας Βρύσινα.  Τώρα φέρει  την ονομασία του ενός από τα πρόσωπα της Τρισυπόστατης Θεότητας, που λατρεύομε οι Χριστιανοί κι ονομάζεται Άγιο Πνεύμα. Βρίσκεται στην ομώνυμη κορφή του Βουνού,  σε υψόμετρο 858 μέτρα. Και τούτο, γιατί πάνω στα ερείπια του αρχαίου ειδωλολατρικού ιερού έχει χτιστεί χριστιανικός ναός αφιερωμένος στο Πνεύμα το Άγιο.   Σ’ αυτή την κορφή «εντοπίστηκε και ταυτίστηκε ως Ιερό Κορυφής από τον P. Faure το 1963» θέση στην οποία κατά τα χρόνια 1972-1973  «έλαβε χώρα η εκτεταμένη ανασκαφή Δαβάρα, από όπου προέκυψε ένας πολύ μεγάλος αριθμός ειδωλίων και κεραμεικής… που υπολογίζονται κατ’ ελάχιστον σε πάνω από 6.000 και περίπου 30.000 θραύσματα, και της κεραμεικής που είναι περίπου ενάμισης τόνος. «

»… Η ανάλυση των κεραμεικών υλών κατέδειξε την πολυμορφία των τεχνικών παραδόσεων, πράγμα που σημαίνει ότι τα αγγεία που χρησιμοποιήθηκαν στο λόφο προέρχονται, όπως και οι επισκέπτες που τα έφεραν, από ποικίλα γεωγραφικά σημεία. Τα σημεία αυτά δεν είναι ιδιαίτερα απομακρυσμένα. Η εκτίμηση είναι ότι δεν θα ήταν πάνω από 20 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή. Ενισχύεται έτσι η άποψη ότι το Ιερό Κορυφής ήταν ένα σημείο αναφοράς τοπικής εμβέλειας μεν αλλά με υψηλή συμβολική σημασία, όπως δείχνει η πυκνή επισκεψιμότητά του.»  (Ίρις Τζαχίλη, Ομ. Καθ. Αρχ. Παν. Κρήτης).

 

Ύστερ’ από αυτά κι άλλα ευρήματα, που ήρθαν στην επιφάνεια κατά τη διενέργεια μεταγενέστερων ανασκαφών, το «Ιερό Κορυφής» του Βρύσινα θεωρείται το πιο σημαντικό άπ’ όσα γνωρίζομε στη δυτική Κρήτη κ εφάμιλλο των πιο σπουδαίων γνωστών, που έχουν αποκαλυφτεί στην ανατολική Κρήτη, όπως είναι αυτά των Γιούχτα, Κόφινα, Πετσοφά και Τραόσταλου. Άλλο Ιερό, αλλά πιο μικρό σε απήχηση,  κοντινό στο  του Βρύσινα, ήταν των Ατσιπάδων, που όμως έπαψε για κάποιους λόγους  να λειτουργεί πρόωρα…

 

Όταν ήμουν, λοιπόν, Δάσκαλος στο μονοθέσιο Δημοτικό Σκολειό του Αμπελακίου (1962-1965), συνεννοηθήκαμε μια παρέα, που την αποτέλεσαν βασικά γονείς, που συνόδεψαν τα παιδία τους, και πιο μεγάλ’ αδέλφια μαθητών και μαθητριών μου, κι οργανώσαμε μια  προσκυνηματική εκδρομή στο Πνεύμα το Άγιο, σ’ αυτό το «Ιερό Κορυφής» του Βρύσινα. 

 

           14.6.1965. Στην κορυφή του Βρύσινα με Αμπελακιώτικη καλή παρέα, καθισμένοι σε αρχαίο υπόλοιπο χτίσματος της ΜΜΙΙ Μινωϊκής εποχής..

 

«Έπεσε» να ήταν στις 14.6.1965, η μέρα εορτασμού του Αγ. Πνεύματος. Κινήσαμε από το Αμπελάκι χαράματα. Άλλοι πεζοί κι άλλοι καβαλάρηδες. Κατεβήκαμε στην Καρέ. Ανεβήκαμε στ’ Όρος. Εμπλουτιστήκαμε κατά τη διαδρομή με παρέες κατοίκων  από το πλέγμα των οικισμών της νότιας πλευράς του Βουνού. Την Καρέ, τ’ Όρος και τα Γουλεδιανά. Οικισμών, που έχουν ως σημείο αναφοράς τους το Βρύσινα. Οικισμών, που, μαζί με το Σελλί, τη Γενή, τη Μύρθιο, και τις Πρασές ανατολικά. Τους Μύλους, το Ρούσσοσπιτι, το Χρωμοναστήρι και τα Καπεδιανά,  που είναι τοποθετημένοι στα βορινά πρανή κι άλλους ακόμη στα πρόβουνα που κατεβαίνουν προς την Πόλη μας. Συμπληρώνουν αυτό το πολιτιστικό, ηρωικό, ιστορικό, παραγωγικό, κοινωνικό πλέγμα. Μια ενότητα, που έχει κέντρο κ οικόσημό της το Βρύσινα.

Πήραμε την ανηφοριά της πλαγιάς του βουνού με τα πολλά νερά «εξ ού» και Βρύσινας ακούγεται. Η πορεία μας σχετικά ομαλή. Το περιβάλλον παρθένο, εξαιρούμενης της επέμβασης και φθοράς από την χτηνοτροφία. Η φύση στις ομορφιές της. Η ατμόσφαιρα πεντακάθαρη.  Ήταν ένα υπέροχο πρωινό! Ένα πολύχρωμο γαϊτάνι, τουλάχιστο πεντακόσιων μέτρων, χάρασσε μια φιδίσια γραμμή στο πρανές, που σημάδευε το μονοπάτι που ακολουθούσαμε. Γραμμή, που συνεχώς μετατοπιζόταν προς την κορφή. Μια κορφή ήρεμη, φιλική, φιλόξενη. Κορφή, που δεν είχε και δεν έχει ακόμη καταληφτεί από μεταλλικούς «σβούρους» παραγωγής ενέργειας, όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες βουνοκορφές κατά την εποχή μας, που, «αντί πινακίου φακής», θυσιάστηκαν προς εκμετάλλευση  σε   ξένα συμφέροντ’ από σύγχρονους «Παραπινάκιους»…

  

    14.6.1965. Δίπλ’ από το Ιερό Κορυφής του Βρύσινα κατοπτεύω σα βιγλάτορας το θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Το ιπτάμενο αντικείμενο δεν είναι ούφο»…

 

   Λέτε κ η κορφή ήταν προετοιμασμένη να μας επιφυλάξει υποδοχή σ’ ένα υπαίθριο «σαλόνι» προβολής του Ελληνικού Πολιτισμού, με οικοδεσπότη το Πνεύμα το Άγιο και Αγαθό.  Σα  να ήθελε να μας υπενθυμίσει πως είμαστ’ Έλληνες. Χριστιανοί Έλληνες. Κι ο Θεός  χαίρεται να μας βλέπει να επισκεπτόμαστε το σαλόνι Του και μας υποδέχεται σ’ αυτό. Μας περιβάλλει, με την αγάπη, που ο κάθε λογικός γονιός αιστάνεται κ εκφράζεται προς τα παιδιά του. Περιχαίρεται να διαπιστώνει πως και τα παιδιά του τιμούμε και σεβόμαστε τον Οικοδεσπότη Πατέρα και Τον επισκεπτόμαστ’ εκφράζοντας προς Αυτόν τα αιστήματά μας.  Γι’ αυτό η αγάπη Του προστάτευε και τα πόδια των γυναικών, που ανέβαιναν «τασιμαρές» ξυπόλυτες από τα Γουλεδιανά ως την Κορφή, χωρίς ούτε οι πατούσες τους, ούτε οι κάλτσες τους να υποστούν την ελάχιστη φθορά από το περπάτημα πάνω σε ανώμαλο μονοπάτι, με βραχισμούς, αγκαθωτούς θάμνους κι άλλα κλαδερά διάσπαρτο. (Μαρτυρία του παπά Ηλία, από τα Γουλεδιανά). 

 

 Εγκατάσταση μόνιμης διαμονής ανθρώπου σ’ αυτή την κορφή δε φαίνεται να υπήρξε ποτέ. Η  φύση δεν την επιτρέπει. Όμως η διά μέσου των αιώνων περιοδική παρουσία του ανθρώπου πάνω σ’ αυτή καταμαρτυρείται από τις εδώ κ έξι χιλιετηρίδες αποδειγμένες πια  επεμβάσεις του, τα ίχνη των οποίων είναι εξακριβωμένα. Αραιά στην αρχή και με μεγάλα χρονικά κενά. Πυκνώνουν όμως από τη ΜΜΙΙ περίοδο, όπως λένε και βεβαιώνουν οι Αρχαιολόγοι. Τα σκεύη και τα εργαλεία και τα λοιπά κατάλοιπα, που έχουν βρεθεί, μελετηθεί, ιχνηλατηθεί,  βοηθούν  στο σχηματισμό γνώμης κι άποψης, γύρο από το σκοπό, τη χρήση, την αιτία, που έχει κατά καιρούς προκαλέσει την παρουσία του ανθρώπου σ’ αυτό το κορφοβούνι, που φιλοξένησε το πιο σημαντικό «Ιερό Κορυφής» της Δυτικής Κρήτης.

 

 

 Εμείς, φυσικά, ανεβήκαμε ως εκεί ως προσκυνητές της Χάρης του Αγίου Θεού και για  ν’ αποδώσομε λατρεία στο Πνεύμα Του το Άγιο κι Αγαθό.

Κατανυχτική η λειτουργία, που παρακολουθήσαμε. Ανάταση και καθαγιασμός ψυχής και σώματος.

Απολαυστική, όσο κ  υπέροχ’ η θέα που αντικρίσαμε! Πιάτο μπροστά μας πλουμιστό το ανατολικό τμήμα του σημερινού Δήμου του Ρεθέμνους και τμήμα του Κρητικού πελάγους. Σεντόνι πολύχρωμο και λουλουδιστό και μέρος από  το νότιο και το δυτικό κομμάτι του Νομού μας.

Το ίδιο απολαυστικό και το φαγοπότι, που επακολούθησε μετά τη Θεία Λειτουργία.

    14.6.1965. Στην κορυφή του Βρύσινα. Ο καθαρός βουνίσιος αέρας ανοίγει την όρεξη.

 

Φάγαμε. Ήπιαμε. Συζητήσαμε. Διδάξαμε. Διδαχτήκαμε. «Κλέψαμε μια του χάρου».  Αποχωρήσαμε από τον Ιερό χώρο κατά το απομεσήμερο. Γεμάτοι. Ικανοποιημένοι κατά την Ψυχή, το νου, και το σώμα.

Ευχαριστώ Σε Κύριε ο Θεός μου, που  αξίωσες κ εμένα τον ανάξιο να τύχω μιας τέτοιας τιμής…

   

                                   Γράφτηκε στις 24.5.2015.