Ο Β. Ο. Α. Κ. και τα "Διόδια" του Βελή πασά στην Κρήτη

Το αίτημα  επιβολής διοδίων και στο «Περιφερειακό Κράτος(!)» της  Κρήτης, που εισηγείται ο Μανόλης Κεφαλογιάννης, κρητικός πολιτικός, πρώην «Βολευτής» της «Κεντρικής(!)» Κυβέρνησης της Ελλάδας, αλλά με ψήφους Ηρακλειωτών ψηφοφόρων, που τώρα υπηρετεί τις Βρυξέλλες επάξια, μου φέρνει στο νου την εποχή, που η Κρήτη αποτελούσε «Εγιαλέτι» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

 Ήτανε, που λέτε, στις αρχές Φθινοπώρου του 1856, όταν διορίστηκε Βαλής και Μουσίρης (Πολιτικός και Στρατιωτικός Διοικητής) της Κρήτης ο πρωτογιός του ελεεινού από κάθε άποψη Αρβανίτη Μουσταφά Γκηριτλή πασά Βελής, σε αντικατάσταση του  γέροντα Μεχμέτ Εμίν πασά, που ανακλήθηκε από το Σουλτάνο.

Ο Βελής είχε γεννηθεί στην Κρήτη, όταν σ’ αυτή κατείχε τη θέση του Βαλή και Μουσίρη, ο πατέρας του. Μάνα του ήταν μια αιχμάλωτη Κρητικιά από το σόι των Βολάνηδων.

Ο Βελής ανατράφηκε στην Κρήτη στα «Σερσεμπίλια» και δεν υστερήθηκε σε τίποτε απ’ όσα παρείχε στον καιρό του η ανατροφή «άρχοντα». Σπούδασε στα πιο καλά σκολειά της Πόλης, που λειτουργούσαν κατά την  εποχή του.  Έμαθε και Γαλλικά. Κι όταν  ο Μουσταφάς έγινε «Σανδραζάμης» (Πρωθυπουργός) στην Πόρτα, ο Βελής απέχτησε την ιδιότητα του Πρεσβευτή. Κι αυτή του βοήθησε να καλλιεργήσει πιο πολύ τα Γαλλικά του με σπουδές στο Παρίσι ως Πρεσβευτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που διορίστηκε από το Μπαμπά του στην Πόλη του Φωτός την Εσκοτισμένη…

Αυτός υπέγραψε ως εκπρόσωπος της Τουρκίας και τη Συνθήκη συμμαχίας της Χώρας του με τις Μεγάλες Δυτικές Ευρωπαϊκές Δυνάμεις, που συνασπίστηκαν  κατά της Ρωσίας (Κριμαϊκός πόλεμος 1853-1856. Αρκετά επίκαιρος και κατά την εποχή μας). Αυτός υπέγραψε ως πληρεξούσιος της Τουρκίας και τη Συνθήκη Ειρήνης στο Παρίσι μετά το τέλος του Κριμαϊκού πολέμου, ανεμίζοντας το «Χάττ-Ι Χουμαγιούν» (Hatt-ı Hümayun – Αυτοκρατορικό Διάταγμα), ως πανάκεια της Τούρκικης  «Τανζιμάτ» (Μεταρρύθμισης) στο Παρίσι, για να γίνει αποδεχτή η Τουρκία στο Club των απατεώνων της Δύσης, καθώς «όμοιος ομοίω αεί πελάζει»…

Αυτός, λοιπόν, ο Βελής στέφθηκε «Βαλής και Μουσίρης»  της Κρήτης ύστερ’ απ’ όλ’ αυτά, γιατί, λέει, κρίθηκε από τον Αυτοκράτορα της Γαλλίας(!) Λουδοβίκο Ναπολέοντα ο «καταλληλότερος» για ν’ αρχίσει την εφαρμογή αυτού  του «περίπτυστου» (Β.Ψιλάκης) «Ισλαχάτ Φερμανί» (Μεταρρυθμιστικού Διατάγματος). 

Κι ο «καταλληλότερος» αυτός, όπως κ οι σύγχρονοί μας εν Ελλάδι «Καταλληλότεροι» ή «Αναντικατάστατοι», έκαμε κουρελού το «Χαττ-Ι Χουμαγιούν» και την Κρήτη… «χουμά – κουτάλια».

Αυτός, λοιπόν, ο Βελή Εντίν Ραφαάτ πασάς ήταν ό,τι πιο ελεεινό κι αχρείο υποκείμενο θα μπορούσε να στείλει η Πόρτα και να του αναθέσει  τη θέση του Γενικού Διοικητή του Νησιού. Επαλήθευσε το «του μπαμπά του μοιάζει ο Γιάννης»…

Ψηλόλιγνος ομορφάντρας. «Εράσμιος και ελκυστικός» (Β.Ψιλάκης). Αλλά, τάφος κεκονιαμένος! Βάρβαρος, αισχρός, αιμοσταγής, γιατί, όπως είπα: « ο γεννήσας υιόν, ουκ απέθανε»!...

Άκουσαν μέσα στο Ναό οι Ελληνοκρητικοί  Χριστιανοί και  «μουτισμένοι» κρυπτοχριστιανοί τα παχιά λόγια, που αυτός ξεστόμισε, με τον παρισινό αέρα, την ευφράδεια, το λεβέντικο παράστημα, τη θεατρική υποκρισία κι ουρανομήκη αλαζονεία που τον διέκριναν, κατά τον πανηγυρικό εορτασμό της επετείου έκδοσης του «Χάττ-Ι Χουμαγιούν», που οργανώθηκε πομπώδης στα Χανιά και συνέπεσε λίγες μόλις μέρες από τον ερχομό του στην Κρήτη. Πίστεψαν στις εξαγγελίες του. Ξεθάρρεψαν. Εκδηλώθηκαν κ οι Κρυπτοχριστιανοί. Τότε αποκαλύφτηκαν πολλοί από τους «εξισλαμισμένους» πιστοί χριστιανοί και μάλιστα στο Μυλοπόταμο του Ρεθέμνους και στην Πεδιάδα του Ηρακλείου.

Δεν πέρασε όμως καλά-καλά ενάμισης  χρόνος κι ο Βελής έβγαλε τη μούρη από το ντορβά κ είδαν οι Ελληνοκρητικοί με τι τσινιάρικο μουλάρι είχαν να κάμουν.

Κατακουρέλιασε το Αυτοκρατορικό Διάταγμα, που ως «καταλληλότερου» του εμπιστεύτηκε να θέσει πρώτος σ’ εφαρμογή ακόμη κι ο Λουδοβίκος Ναπολέων, αν ο Βελής έλεγε την αλήθεια…

 

Αντί της Ισονομίας οι Ελληνοκρητικοί έτυχαν βάναυσης, πρόστυχης, ελεεινής και κακούργας συμπεριφοράς από μέρος του.

Αντί της ανεξιθρησκίας κινήθηκαν διωγμοί των Χριστιανών της Κρήτης. Και μάλιστα, ύστερ’ από το ισχυρό «σοκ» που δοκίμασαν οι Μουσουλμάνοι με το να δουν χωριά ολόκληρα που λογάριαζαν Μουσαλμανικά ν’ αποκαλύπτονται Ορθόδοξα Χριστιανικά στο Μυλοπόταμο και στην Πεδιάδα, όπου κι οργίασαν τα όργανα του  Βελή.

«Εν τω μεγαλοπρεπεί και αμέμπτω την εξωτερικήν όψιν και το παράστημα Βελή δεν ελάλει προ πολλού ήδη ο αβροπρεπής και μειλίχιος Παρισινός, αλά το μηδόλως εκ της Εσπερίας ανακαινισθέν και βελτιωθέν εσωτερικόν κτήνος» (Β. Ψιλάκης).

Ο ακόρεστος σκορπαλευράς κ ίσως γι’ αυτό και «προικοθήρας» Βελής,  κατασπατάλησε σε ασωτίες τη μεγάλη προίκα της πάμπλουτης γυναίκας που τον παντρεύτηκε.

Στο Παρίσι, απ’ όπου «ήγε μεθ’ εαυτού  ιδιαίτερον γραμματέα ευγενή τινα νέον, τον Γκαρέν, και νεάνιδά τινα ευειδή ως θαλαμηπόλον ή παιδαγωγόν. Αύτη μετά τινα χρόνον εδηλητηριάσθη…»(ό.π.)

 Στο Ηράκλειο, «ότε διήγε μετά της περιωνύμου Καμπάνας και άλλων γυναίων πανημερίως» (ό.π.). Κι όπου αλλού και μ’ όποια παρέα.

Κι αφού δεν του ήταν αρκετά ο νόμιμος μισθός, που έπαιρνε ως Γεν. Διοικητής Κρήτης και τα πλούσια δώρα, που λάβαινε από την πατρική οικογένεια της συζύγου του κι από άλλους «κουβαρντάδες» δωρητές, επέβαλε φόρους επί φόρων στις πλάτες των Ελληνοκρητικών.

 Αντί για το «χαράτσι», που είχε καταργηθεί, επέβαλε το «νιζάμπαρασί». Αυτός ήταν είδος ισόβιου  φόρου, που επιβλήθηκε στους Χριστιανούς Ελληνοκρητικούς, που δεν επιστρατευόταν ως αντίτιμο της «απαλλαγής» τους από το στρατό. Ήταν ετήσιος κυμαινόμενος φόρος, που επιβάρυνε από 32 έως 800 γρόσια το κάθε αρσενικό  άτομο από τη γέννηση ως το θάνατό του, ανάλογα με την οικονομική του κατάσταση, που υπολογιζόταν αυθαίρετα.

Επέβαλε το λεγόμενο «Μιντατιγιέ», που ήταν, λέει, προαιρετικός φόρος ακαθόριστου ποσού, που αλλοίμονο σ’ όποιο δεν τον κατέβαλε, γιατί ερμηνευόταν ως …αντικαθεστωτική η άρνηση να πληρώσεις στο Κράτος αυτό το «νταβατζηλίκι».

Νομοθέτησε έγγειο φορολογία κ επέβαλε διαφορετικό ποσοστό φορολόγησης της γης και των προϊόντων που απέδιδε από μέρος σε μέρος, αυθαίρετα και κατ’ εκτίμηση της παραγωγής και της αξίας του ακινήτου.  

Για πιο σίγουρη είσπραξη των έγγειων κυρίως προσόδων, χωρίς να εξαιρεί και την υπόλοιπη φορολογία, επέβαλε το σύστημα ενοικίασης των φόρων, την είσπραξη των οποίων ανέθετε με δημοπρασίες σε φοροεισπράχτορες. Άτομα, που στην πλειοψηφία τους πολλαπλασίαζαν τον απαιτούμενο φόρο αυθαίρετα για να αισχροκερδήσουν και μετερχόταν κάθε είδους βία για την είσπραξη των φόρων αυτών. Δεν ήταν όμως και λίγοι όσοι από αυτούς έχασαν την περιουσία τους αντί για να την αυξήσουν όπως έλπιζαν, επειδή δε μετερχόταν ανέντιμα, άτιμα και καταπιεστικά μέσα για την είσπραξη των φόρων.  Άλλοι έχασαν και τη ζωή τους ακόμη ή αναγκάστηκαν να διαφύγουν στο  εξωτερικό ή να φυγοδικούν κάτω από άθλιες συνθήκες για ν’ αποφύγουν την κρεμάλα…

Ο τρόπος αυτός είσπραξης  των έγγειων φόρων με το σύστημα της ενοικίασης, διατηρήθηκε στην Κρήτη ως το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα τουλάχιστο. Θυμούμαι συγκεκριμένα πρόσωπα, όπως τον  επικαλούμενο στη Λούτρα επίσημα Σπράχτορα, που κατά την έσχατη τουρκοκρατία και μετά ήταν εισπράχτορας φόρων. Ακόμη και στην Πηγή τον Παντελή Στρογγυλάκη, που εγώ ο ίδιος ειδοποίησα να έρθει στη «Σγουρή» στο αλώνι του Χατζηγιάννη   να ζυγιάσομε άλλοτε τα ρεβίθια, άλλοτε τα κουκιά κι άλλοτε το στάρι και να εχτιμήσει την ποσότητα του άχυρου, που αποτελούσε παραγωγή από την ιδιοχτησία μας, που έσπερνε «συμμισακά» ο Γιάννης Χατζηγιάννης (1948-1953)…

 

Ο Βελής, πέραν από αυτά κι άλλα, επέβαλε  και τον φόρο οδοποιίας και σκληρές και πολυήμερες αγγαρείες στους υπηκόους του Ελληνοκρητικούς. Ιδιαίτερα σκληρός είχε αποδειχτεί για την είσπραξη του τελευταίου αυτού φόρου, που μεγάλο ποσοστό του έμπαινε στη δική του τσέπη. Γι’ αυτό και δε μπόρεσε να κατασκευάσει παρά «μέρος μόνον παραλιακής οδού ελεεινής και τρισαθλίας από Ρεθύμνης προς Χανία, ενώ είχεν εισπράξει επί εν μόνον έτος περί τα 6 εκατομ. γρόσια και η συγκοινωνία προ πάντων των τριών παραλίων πόλεων μετά του εξωτερικού διεξήγετο εισέτι διά πλοιαρίων, πακέτων λεγομένων, διά τε την κυβερνητικήν αβελτηρίαν και την ελεεινήν των λιμένων κατάστασιν» (ό.π.).  

Η  θρασύτητα, η αιμοβορία, η απληστία, το μίσος προς τους Έλληνες, η βία κ  η ελεεινότητα  του Βελή τον οδηγούσαν στο να εκστομίζει κι ο ίδιος βρισιές και φοβέρες κατά των Ελληνοκρητικών, όπως:

 «Ίντα θαρρείτε μωρέ Κερατάδες; Ο μπαμπάς μου σας έκαμε να ‘χετε ούλοι σας από ένα μουλάρι. Εγώ θα σας(ε)  κάμω να ‘χετε κάθε δέκα ένα γάιδαρο, έτσα γαϊδάροι που ‘σαστονε. Θα σας(ε) κάμω να τυλίσσεστε με ψάθες»…

 

Αν τώρα συλλογιστούμε πόσα χρόνια κατασκευαζόταν αυτός ο περίφημος  Β.Ο.Α.Κ., ώσπου να φτάσει στο Ρέθεμνος κατά το 1965 κι ώσπου να ολοκληρωθεί. Το πόσο καιρό διαρκεί η κατασκευή του κόμβου Αμαρίου, χωρίς ακόμη να έχει ολοκληρωθεί. Το πόσα χρήματα των άγρια φορολογούμενων Ελλήνων πολιτών δαπανήθηκαν γι’ αυτή την άθλια κατασκευή. Το πόσ’ από αυτά μπήκαν σε λάθος τσέπη. Το πόσο άθλιος είναι αυτός ο μοναδικός  «Εθνικός»  δρόμος της Κρήτης. Το πόσοι Έλληνες και μη έχουν πέσει θύματα σ’ αυτό το δρόμο κατά το διάστημα που λειτουργεί, ανάμεσα στα οποία κ εγώ, μ’ ένα χέρι σπασμένο κ ένα εκατομμύριο δραχμές ζημιά. Το πόσοι Έλληνες και μη έχουν μεταναστεύσει πρόωρα στον Παράδεισο ή σ’ άλλους προορισμούς. Κ.λπ., κ.λπ.. Αν εχτιμήσομε και το πόσο θα μας στοιχίσει ακόμη η κατά κάποιο τρόπο «επανόρθωση την ημαρτημένων» ή, έστω,  η εγκληματική  πρόταση του Κρητικού «Βολευτή» για επιβολή διοδίων. Είναι να μη θυμούμαστε την περίπτωση του Βελή πασά και το είδος «διοδίων», που επέβαλε τότε στους Κρητικούς, πριν από 148 χρόνια και πριν ακόμη να κατασκευάσει και χωρίς ν’ αξιωθεί να κατασκευάσει  δρόμο, που να ενώνει έστω  το Ρέθεμνος με τα Χανιά;

 Είναι να μην ανησυχήσομε και να μη μνημονεύομε αυτούς, που μας επιφύλαξαν αυτή τη δολοφονική παγίδα κι όσους αρνούνται πεισματικά την ανακατασκευή και βελτίωση αυτής της οδού αναπαύσεως, ή κωλυσιεργούν και παρεμποδίζουν σκόπιμα την πραγματοποίησή της;

- Καλά, θα μου πείτε, τότε η Κρήτη βρισκόταν κάτω από ξένο ζυγό.

 - Γιατί, θα τολμήσω να ρωτήσω, τώρα βρίσκετε πως δε …βρίσκεται;

Πιθανό να μου πείτε ακόμη, ότι:.

- Τότε τσέπωνε ο Τούρκος Βαλής ένα μεγάλο ποσοστό από τη φορολογία οδοποιίας!

Και θα τολμήσω να Σας απαντήσω:

- Πιστεύετε πως τώρα οι διάφοροι Βαλήδες, που εισπράττουν   ΕΜΦΙΑ κ η όποια  «λοιπή λυπητερή», που έχει προηγηθεί ή θα επακολουθήσει, τοποθετούν στο ακέραιο «όπου δει» τα όσα εισπράττουν ή όπου βολεύει; Οι εργολαβίες υπήρξαν πάντοτε προσοδοφόρες και γι’ αυτό το ράβε – ξήλωνε ποτέ στον τομέα της οδοποιίας δεν τελειώνει, αλλά διαιωνίζεται και μάλιστα μέσα στις πόλεις, που κρίνεται απόλυτ’ αναγκαία για να κλείνει μάτια και στόματα.

Κι ας μείνω ίσαμ’ εδώ και μην πάω παρακάτω, γιατί και τώρα εχτελούνται έργα κατά τρόπο αδιαφανή σε καιρό διαφήμισης της απόλυτης διαφάνειας…

Ή, μήπως,  έχει σημασία το ποιας εθνικότητας είναι ο καταχραστής και διασπαθιστής των εσόδων του Κράτους; Τούρκικο ήταν το Κράτος τότε. Έ, Τούρκος ήταν κι ο καταχραστής και φοροκλέφτης.

 Πιστεύετε μήπως ότι θα κληρονόμησε ο Βελής το πάθος από το Ελληνικό DNA της Μάνας του κι όχι από το Αρβανίτικο του Πατέρα του;!

 Ή, μήπως, πιστεύετε, πως  ευθύνονται για την κακή κατασκευή του Β.Ο.Α.Κ. μόνο άλλες σκοπιμότητες, μεταξύ των οποίων και ψηφοθηρικές; Κι ότι, αν έλλειπαν οι σκοπιμότητες αυτές, θα μετανάστευαν από τη Γη μικρότερος αριθμός διακινούμενων σ’ αυτό το δρόμο;

 Δεν έχω αντίρρηση στο πως ίσως να θρηνούσαμε πιο μικρό αριθμό θυμάτων από αυτό που θρηνούμε  σήμερα.  Όπως δεν αντιλέγω και στο πως δεν ευθύνονται η κακή χάραξη κ η κακή κατασκευή του Β.Ο.Α.Κ. σ’ όλες τις περιπτώσεις των ατυχημάτων. Όμως θεωρώ πως και για μεγάλο ποσοστό των τροχαίων ατυχημάτων φέρουν την ευθύνη, όχι μόνο οι εργολάβοι, αλλά κ οι μηχανικοί του Δημόσιου τομέα. Κ οι μεν εργολάβοι ευθύνονται για τις κάθε είδους κακοτεχνίες, παραλείψεις και τα υποβαθμισμένα ή και ανεπαρκή υλικά που χρησιμοποίησαν κατά την κατασκευή. Οι δε μηχανικοί, για την κακή επίβλεψη της εχτέλεσης του έργου ή την ανικανότητά τους, και  την ασυνειδησία που επέδειξαν κατά την παραλαβή του. Την  επιορκία και την κακή πίστη, που αποδείχνεται ότι επέδειξαν προς την Υπηρεσία τους.  Υπέγραψαν και παρέλαβαν το έργο, βεβαιώνοντας κ εξαπατώντας έτσι το Δημόσιο για την καλή και τη σύμφωνη με τις τεχνικές προδιαγραφές εκτέλεσή του, ενώ αποδείχνεται πως οι προδιαγραφές καλής εχτέλεσης δεν τηρήθηκαν, αλλά οι Εργολάβοι εισέπραξαν τις αμοιβές τους και με …αναπροσαρμογές του προϋπολογιμού.

Δεν είμαι όμως εγώ ο αρμόδιος, που έχει από το Νόμο το δικαίωμα  ν’ αποδίδει ευθύνες. Ναι μεν έχω ακόμη το δικαίωμα να κρίνω, να κατακρίνω, να επικρίνω, και να εκφράζω τις απόψεις μου δημόσια. Αλλά… «όσο θέλεις βρόντα στου κουφού την πόρτα»…

 Και συγνώμη, γιατί μπήκα σε ξένο οικόπεδο να χέσω. Αν όμως οι ανευθυνοϋπέθυνοι του «Ελληνικού» Κράτους των Εργολάβων, που βρωμεί,  έκαναν καλά τη δουλειά τους, αρκετά  θύματα των τροχαίων θα βρισκόταν ακόμη στη ζωή ανάμεσα στις οικογένειές τους κ η Ελλάδα δε θα ‘τανε τόπος για χέσιμο…

 

  Καταλήγω να εκφράσω την  ανησυχία μου για τη λύση που προτείνει ο συγκεκριμένος Βουλευτής που ζητά την επιβολή  διοδίων ως πηγή χρηματοδότησης του έργου.

Άραγε οδηγούμαστε μεθοδικά σε πισωγύρισμα κ επιστροφή στην εποχή και τις μεθοδεύσεις της Τουρκοκρατίας;

Εξάλλου πάρα πολλά φορολογικά μέτρ’ από αυτά, που έχει λάβει κατά τα τελευταία χρόνια η Πολιτεία, κ η συμπεριφορές αυτών, που διαχειρίζονται κατά τη διάρκεια των χρόνων αυτών  την εξουσία, βρίσκω πως συγκλίνουν προς αυτή την κατεύθυνση της πολιτικής μίμησης του καταχτητή. Εφαρμόζονται πολιτικές, που προσιδιάζουν μ’ εκείνες, που εφαρμοζόταν στα τότε κι άλλες σκοτεινές εποχές από το βάρβαρο καταχτητή στο υπόδουλο Γένος των Ελλήνων.

Γιατί αυτή η παλινδρόμηση;  Που στοχεύει; Ποιους εξυπηρετεί και ποιοι ‘ναι οι υπηρέτες, που υπηρετούν τον εχθρό κ εφαρμόζουν αυτές τις δοκιμασμένες πολιτικές στις ασθενικές πλάτες του Νεοέλληνα, για την εξυπηρέτηση ξένων συμφερόντων από τα οποία ψωμίζονται;

Γιατί η διαφορετική  αντιμετώπιση από το «Ελληνικό» Κράτος των υποδομών και λοιπών αναγκών της Κρήτης κι ορισμένων άλλων Περιφερειών, από αυτή της Πελοποννήσου και της Στερεάς;

 Που  το πάνε;…

 

Βασική πηγή ιστορικών στοιχείων:

 Β. Ψιλάκη: «Ιστορία της Κρήτης», Δ’, Εκδ. Μινώταυρος. Κ.ά.

 

                                            Γράφτηκε στις 4.10.2014.